U toku četvrtog dana studijske posete Sloveniji, tim Mladih istraživača Srbije i EKO-SISTEM partnera je imao priliku da iz prve ruke vidi primere dobre prakse upravljanja životnom sredinom – na Cerkniškom jezeru. Tamo je EKO-SISTEM tim dočekao bivši upravnik i jedan od osnivača Notranjskog regijskog parka, Leon Kebe, a vodič kroz park bio je Jošt Stergaršek.

Poseta je počela uvodnim izlaganjem Leona Kebea o istorijatu i statusu Notranjskog regijskog parka. Notranjski regijski park uspostavljen je 2002. godine od strane opštine Cerknica, sa ciljem da se očuvaju, zaštite i istraže prirodne i kulturne vrednosti ovog prirodnog područja, kroz negu stabilnih prirodnih ekosistema i netaknute prirode, kao i definisanje arheoloških i etnoloških područja. 

Pre uspostavljanja statusa parka na ovom području, postojalo je obilje problema koji su zahtevali kompleksan pristup i ozbiljan društveni konsenzus. Dok je u određenim delovima parka došlo do ekstremnog razvoja poljoprivredne proizvodnje, u drugim delovima ona uopšte nije postojala, što je rezultiralo divljim invazivnim vrstama, zaparloženim poljima i drugim problemima s uticajem na ekosistem parka. Takođe, mnogi građani nisu bili dobro upoznati sa svojim prirodnim okruženjem i njegovim specifičnostima. 

Rešavanju problema se pristupilo tako što je opština, kao upravljač, otkupila oko 500 hektara zemlje koji su potom kroz LIFE projekat (iz fondova Evropske unije) i kofinansiranje Ministarstva za zaštitu životne sredine stavljeni pod posebnu zaštitu kao deo Natura 2000 područja. Ovo je bilo važno zbog rešavanja poljoprivrednog problema – naime, s obzirom na to da je Cerkniško jezero dom ptice prdavac (Crex crex), tokom plavnih perioda je izuzetno bitno da se rastinje ne kosi, kako bi ptice imale sklonište. Rešenje su bile subvencije za poljoprivrednike, koji kose ova područja tek posle 15. avgusta. 

Praksa dobrog upravljanja se “primila” i institucionalizovala kroz ove mere. Danas, upravljač u opštini sastavljen je od tri jedinice – jedinice za turizam (troje zaposlenih), jedinice za prirodu (15 zaposlenih) i kulturnog doma (troje zaposlenih). Planovi upravljanja se prave na period od 10 godina, a bitan izvor prihoda su LIFE projekti, Ministarstvo za zaštitu životne sredine i projekti koje piše uprava parka. 

„Bez stabilnog izvora finansiranja ne možemo mnogo da postignemo – u svetu kažu, nature conservation without money is a just conversation„, ocenio je Kebe i podsetio da je očuvanje ovih područja usko povezano i sa rešavanjem problema njihovog poznavanja. 

„Deca iz okolnih mesta tokom školskih dana moraju da provedu bar jedan sat u razgovoru sa zaštitarima iz Notranjskog regijskog parka. Ako nešto znaš, to možeš voleti, a ako nešto voliš, to umeš čuvati„, zaključio je on. 

Nakon razgovora sa Kebeom, EKO-SISTEM tim je krenuo u obilazak jezera sa vodičem Joštom Stergaršekom. Notranjski regijski park nalazi se na nadmorskoj visini od 500 metara i pokriva površinu od 20 kvadratnih kilometara, što čini oko jednog procenta teritorije Slovenije. 

Cerkniško jezero je najveće jezero u Sloveniji i poznato je kao jezero koje “nestaje” – od 1950. godine, ovo područje je 275 dana pod vodom. Sa smenama plavnih i suvih perioda i fluktuacijom habitata, jezero je dom brojnim životinjskim vrstama, uključujući i pticu prdavac, koja na ovom području ima drugu najveću populaciju u Evropi, oko osamdeset parova. Od riba, u jezeru su zastupljene štuka, linjak i klen. 

Okolne šume sastavljene od bukve i jele dom su medvedima, vukovima, risovima i drugim životinjskim vrstama. Od ukupnog broja medveda u Sloveniji (900 medveda), više od polovine (oko 500) živi na ovom području. Međutim, ovi medvedi neretko prelaze dug put – kroz više parkova do Hrvatske, što ukazuje na važnost mreža kao što je Natura 2000, koje u svojoj pokrivenosti polaze od toga da za prirodne ekosisteme državne granice ne mogu i ne treba da postoje. 

Studijska poseta Hrvatskoj i Sloveniji održana je u okviru programa EKO-SISTEM, koji sprovode Mladi istraživači Srbije, a podržava Švedska. U njoj su učestvovali predstavnici i predstavnice partnerskih organizacija Mladih istraživača Srbije koje realizuju svoje projekte u okviru EKO-SISTEM programa.

(Izveštaj: Duško Medić, Arhus centar Novi Sad/Asja Francisti, Mladi istraživači Srbije)