Genetski, specijski i ekosistemski biodiverzitet mogu biti osnov održivog razvoja ukoliko se pronađu raznovrsna i inovativna finansijska rešenja za njihovo očuvanje na globalnom i lokalnom nivou. Neka od ovih rešenja predstavljena su u Vodiču o održivom finansiranju biodiverziteta, ekosistema i zaštićenih područja na Zapadnom Balkanu. Vodič je zvanično prezentovan javnosti na promotivnom onlajn skupu u okviru projekta Otvorena regionalna fondacija za Jugoistočnu Evropu – Implementacija sporazuma o biodiverzitetu (ORF BDU).

Finansiranje očuvanja vrsta, obnove i zaštite ekosistema, u okviru ili van zaštićenih područja, predstavljaju veliki kamen spoticanja za sve zemlje Zapadnog Balkana. Centralizovano upravljanje zaštićenim područjima, mala budžetska izdvajanja za zaštitu prirode i nepostojanje raznovrsnih prihoda u zaštićenim područjima samo su neki od problema koji otežavaju očuvanje biodiverziteta.

Prema podacima iz Izveštaja iz senke Koalicije 27, u 2018. godini, za očuvanje zaštićenih prirodnih dobara od nacionalnog interesa dodeljeno je preko 245 miliona dinara. Ovaj iznos je alarmantno mali, pogotovo ako se uzme u obzir na koji način se raspoređuje. 

“Veći deo ovih sredstava utroši se na plate zaposlenih, održavanje objekata, kupovinu opreme i slično, dok manji deo sredstava ostaje za neophodno ulaganje u praktičnu zaštitu i unapređenje stanja prirode u zaštićenim područjima, kroz revitalizaciju i održavanje staništa i oporavak vrsta,” navodi se u izveštaju.

Primeri iz Natura 2000 mreže

Saradnja i povezivanje zaštićenih područja daju dobru osnovu za unapređenje očuvanja bioodiverziteta, dostizanje povoljnog stanja očuvanja vrsta i stabilno finansiranje. S tom idejom nastala je Natura 2000, mreža zaštićenih područja u EU, čiji je cilj osiguravanje dugotrajnog opstanka najvrednijih i najugroženijih vrsta i staništa u Evropi.

Upravo iz mreže Natura 2000 dolaze primeri dobre prakse za održivo finansiranje zaštite prirode. Kampanja brendiranja proizvoda iz područja te ekološke mreže ima za cilj da potrošačima približi zaštitu prirode, ali i da podigne svest građana o tome kako ovi proizvodi doprinose prirodi i lokalnoj ekonomiji. Proces brendiranja ujedno stimuliše partnerstva između upravljača područjima ekološke mreže, lokalnih poljoprivrednika i turističkih organizacija.

Jedna od takvih inicijativa razvijena je u Španiji, u regionima Kastilj La Manča i Kastilj Leon.  Mahunarke, bademi i drugi proizvodi iz tih regiona pakuju se i prodaju uz isticanje njihovog organskog porekla i značaja koji ovakav način proizvodnje ima za zaštitu prirode. U poslednje četiri godine, oko 400 poljoprivrednika je bilo uključeno u ovu inicijativu.

Odvajanje samo dela prihoda od takvih brendiranih proizvoda i njihovo ulaganje u zaštitu prirode je jedan način da se zaštita biodiverziteta učini dugoročno održivom.

Raznovrsnost izvora finansiranja zaštite prirode potrebna je i zaštitarima u Srbiji.

“Kao što smo čuli i tokom prezentacije Vodiča, ključ je u diverzifikaciji i konstantnom radu. U Srbiji postoje velika javna preduzeća koja upravljaju zaštićenim područjima i koja praktično nisu ni zainteresovana za uvođenje raznovrsnih mera finansiranja. Sa druge strane, imamo brojne male upravljače, kao što je Pokret gorana na Zasavici, koji imaju brojne inicijative – od turizma, edukacije, do poljoprivrede,” ocenila je koordinatorka za politike i umrežavanje u Mladim istraživačima Srbije, Milka Gvozdenović.

Ipak, problemi se lako gomilaju. Prirodne nepogode poput poplava, kao i uticaj pandemije COVID-19 se odmah osete u budžetima upravljača zaštićenim područjima. “Ukoliko nema posetilaca, nema ni dodatnih prihoda, a onda je teško odvojiti sredstva za sve mere zaštite. Zbog sve češćih ekstremnih situacija, neophodno je dobro planiranje i rad na održivom finansiranju zaštite prirode i očuvanja biodiverziteta, u saradnji sa državom i uz njenu podršku,” dodala je Milka Gvozdenović.

Vodič o održivom finansiranju biodiverziteta, ekosistema i zaštićenih područja na Zapadnom Balkanu može biti izvor dobrih ideja i dati novi podstrek za inicijative u tom sektoru. Vodič je dostupan na ovom linku.